Knobbels en bobbels
“Moet je hier eens kijken! Ik heb er een foto van gemaakt”, vertelde mij een werknemer van een tuincentrum. Kom eens kijken, ik heb de plant net weggegooid. Al snel haalde hij de aangetaste rozenplant uit de afvalbak en ja, duidelijk zichtbaar waren de vele bloemkoolachtige knobbels en bobbels. Ik herkende het fenomeen, maar voor de zekerheid nam ik ook enkele foto’s en bij mijn thuiskomst werden ze onmiddellijk doorgemaild naar enkele iconen in de rozenwereld. Enkele uurtjes later kreeg ik reeds een antwoord in mijn mailbox. Ja mijn vermoedens waren juist. Maar nu kreeg ik er bovenop nog een heel wetenschappelijke uitleg bij die ik jullie wil besparen. In mensentaal klinkt het ‘Wortelknobbelbacterie’, een kroongalziekte, wetenschappelijke benamingen zijn AGROBACTERIUM TUMEFACIENS, ook gekend in het vakjargon onder de naam Rhizobium radibacter. Deze Bacteriële ziekteverwekker bij planten is in staat een gedeelte van haar eigen DNA in het planten DNA in te bouwen.
Hoe herken ik deze aantasting?
Aan de wortels, op het ondergrondse stengelgedeelte en op stengels ontstaan door bacteriën kleine of grote ronde wratachtige knobbels. De knobbels kunnen de grootte van een voetbal bereiken.
Agrobacterium tumefaciens komt over de hele wereld voor en heeft een groot aantal waardplanten o.a. chrysant, roos, aster en Gypsophyla, Chaenomeles, Dendranthema (Chrysanthemum), Chamaecyparis, Dahlia, Gypsophila, Malus, Prunus, Pyrus, Rhododendron, Rubus.
De bacterie veroorzaakt knobbels (tumoren of gallen) op vooral stengel- en stamgedeelte onder het grondoppervlak, maar ook op bovengrondse delen en bladeren.
De knobbels zijn aanvankelijk glad en worden in een later stadium ruw, wratachtig en gespleten. De kleur is lichtbruin tot zwart.
Agrobacterium tumefaciens zet de cellen aan tot onbeperkte celdeling. Dit vraagt veel energie van de planten. Daarnaast beïnvloedt de bacterie de plant zodanig dat deze kleine chlorotische bladeren gaat vormen. Geïnfecteerde planten vertonen een gereduceerde groei en opbrengst.
Levenswijze
Agrobacterium tumefaciens is een staafvormige bacterie en komt voor in de grond. Ze heeft een wond nodig om de plant te kunnen infecteren. Binnengedrongen bacteriën vermenigvuldigen en verspreiden zich in de intercellulaire ruimten, de ruimte tussen de cellen. Agrobacterium tumefaciens heeft één of meerdere plasmides. Een plasmide is een stukje DNA-materiaal buiten de kern van de cel. Op dit stukje zijn enige genen aanwezig die in de plantencel kunnen worden geïntroduceerd en deze aanzetten tot de vorming van tumorcellen. Zonder deze plasmide kan de bacterie geen planten ziek maken. Cellen aan de rand van de wond veranderen en gaan zich ongeremd delen. Hierdoor ontstaat de tumor of gal. Na verloop van tijd ontwikkelt de knobbel zich zelfstandig verder zonder dat de bacterie daarbij nog aanwezig is
De tumor groeit bloemkoolvormig uit. Na verloop van tijd vormen zich bij houtige gewassen houtvaten en vezels waardoor het geheel zich verhard. Bij kruidachtige gewassen rotten de knobbels aan het eind van het groeiseizoen weg. Ook kunnen zich op stek en entplaatsen hierdoor knobbels vormen. In ons voorbeeld was duidelijk merkbaar dat de plaats van oculatie ook de plaats van de infectie was. De gallen veroorzaken groeivertraging omdat de opname van water en voedingsstoffen wordt vertraagd. De bacterie kan zowel in de grond als in knobbels overwinteren.
Zonder waardplanten kan de bacterie enige jaren saprofytisch (op dood organisch materiaal) leven. De optimale groeitemperatuur is 28ºC en in deze zomer hebben we deze temperaturen meerdere dagen gekend.
De Tuinman